ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

«ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ»

Βιωματικό Λαογραφικό Μουσείο Πέρδικας

Α΄  Εκπαιδευτικό  «μουσείο» προβιομηχανικής εποχής

«Μουσείο»:    Διότι προσπαθούμε να διασώσουμε απομεινάρια από τη ζωή του παρελθόντος, να φανταστούμε την πορεία των ανθρώπων στο χώρο και το χρόνο και να κατανοήσουμε την εσωτερική και εξωτερική τους πραγματικότητα.

Εκπαιδευτικό: διότι επιθυμούμε να μάθουν κάτι τα παιδιά μικρά και μεγάλα μέσα από το βίωμα, το παιγνίδι, τη δράση, τη φαντασία και τη σκέψη. Να συνθέσουν την εικόνα και την πράξη.

Προβιομηχανική εποχή:  Διότι όλα τα εκθέματα «έρχονται από μια περίοδο που όλα γίνονταν με το ανθρώπινο χέρι και είχαν «ψυχή»

Η Πέρδικα: Χωριό με πολύ πέτρα αντιπροσωπευτικό της κοιλάδας του ποταμού (Άνω) Λούρου.

Η Δωδώνη:  Βρίσκεται μια ώρα δρόμο με τα πόδια απ’ το χωριό το οποίο κατοικείται, σύμφωνα με μαρτυρίες, απ’ την αρχαιότητα.

Τα Ιωάννινα: Η πλησιέστερη σύγχρονη πόλη, μέρος της οποίας χτίστηκε με πέτρα από τα νταμάρια της Πέρδικας  μετά το Β’  παγκόσμιο  πόλεμο,  όπως π.χ. η Νομαρχία και το θέατρο Φρόντζου.

Το Παλαιό Δημοτικό Σχολείο: Πέτρινο κτήριο του μεσοπολέμου, ανακαινίστηκε από τη Δημοτική αρχή Δήμου Αγ. Δημητρίου το έτος 2008-2009.

Οδηγίες

Μια τάξη σχολείου των 25 ατόμων χωρίζεται σε υποομάδες  5 -7 ατόμων και διαλέγει τη δράση στα ακόλουθα θέματα ή χώρους του μουσείου αφού ενημερωθεί ότι

-δεν αξιολογείται

-δεν υποχρεώνεται

-δεν επιβραβεύεται

Αλλά δρα  με σεβασμό, ελεύθερα ευχάριστα ομαδικά και ατομικά

Πάντα επιβλέπεται για λόγους ασφαλείας από ενήλικες και πάντα συντονίζεται κάθε υποομάδα, στη δράση της  με σκοπό,  την καλλιέργεια της ομαδικής ατμόσφαιρας από έναν συντονιστή.  Αν κάποιος θέλει να δρα ατομικά, ε τότε γιατί όχι;

Η τάξη- ομάδα μπορεί να αρχίζει από το πέτρινο αμφιθέατρο για μια σύντομη ενημέρωση για το τι υπάρχει σε αυτόν το χώρο, όπως  ακολουθεί στο παρακάτω υπόδειγμα και να τελειώνει στον ίδιο χώρο. Απαραίτητη είναι  μετά να παίξει στο χώρο άθλησης.

                    Β’ Δράσεις Βιωματικής Μάθησης σε θέματα του κύκλου Ζωής της        Προβιομηχανικής Εποχής

Ο χώρος του υπαίθριου μουσείου περιλαμβάνει:

1.       Τις ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ στην οδό ποιητών. Οι ποιητικές πλάκες αποτελούνται από αποσπάσματα ποιημάτων Ελλήνων ποιητών λαξευμένα σε πέτρινες πλάκες. Παρουσιάζονται οι ποιητές:  ΟΜΗΡΟΣ – ΣΟΦΟΚΛΗΣ - (ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΙ)-Α. ΚΑΛΒΟΣ - Δ.  ΣΟΛΩΜΟΣ-Κ. ΚΑΒΑΦΗΣ - Κ. ΚΡΥΣΤΑΛΛΗΣ - Γ.  ΣΕΦΕΡΗΣ - Ο.  ΕΛΥΤΗ  -Ν. ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ  κ.λ.π. (είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας  Γ.  Σεφέρης)

2.       Τον ΠΟΙΜΕΝΙΚΟ ΟΙΚΙΣΜΟ  (ΣΠΙΤΟΚΑΛΥΒΑ), που αποτελείται από τέσσερις καλύβες - αγροικίες, οι οποίες είναι χτίσματα που οι βοσκοί  χτίζανε κοντά στα βοσκοτόπια και ήταν απλές λιθοδομές συνήθως πλακοσκεπείς, με χώρους στέγασης των  ιδίων και των ζώων.  Πολύ κοντά κτίζονταν αλώνια, στρούγκες, πηγάδια κ.λ.π  που συμπλήρωναν την αυτόνομη οικιακή οικονομία.  (Σπίτι μου σπιτάκι μου και φτωχοκαλυβάκι μου) Λαϊκή ρύση

Οι  4 καλύβες φιλοξενούν αντικείμενα σχετικά με

                 Το ψωμί

                 Το γάλα

                 Το κρασί

                 Την πέτρα

    Στο καλύβι το ΓΑΛΑ οι μαθητές

- μπορούν να διαβάσουν απόσπασμα    από το θεατρικό έργο, το «γάλα» του κατσικονούρη                που αναφέρεται στο θηλασμό.    

-Να αναπαραστήσουν δράσεις σχετικές  με την επεξεργασία του γάλακτος

- Να ασχοληθούν με σχετικές πληροφορίες για το γάλα

-Να γίνει μια ιδιαίτερη αναφορά στην αξία του μητρικού θηλασμού     

   Στο καλύβι το ΚΡΑΣΙ οι μαθητές
-  μπορούν να αναπαραστήσουν το πάτημα των σταφυλιών στο πατητήρι      
-να διαβάσουν σχετικά αποσπάσματα από το έργο  «ΒΑΚΧΑΙ» του Ευριπίδη και αποσπάσματα από το έργο του Καζαντζάκη «Ασκητική» ,  που μεταφορικά αναφέρεται στο αμπέλι
-να  γίνει ιδιαίτερη αναφορά στις ψυχοτρόπους ουσίες(αλκοόλ, χασίς, κλπ) και τις αρνητικές τους επιδράσεις.

  Στο καλύβι το ΨΩΜΙ οι μαθητές

-μπορούν να ζυμώσουν ψωμί σε μια σκάφη
- να αναλύσουν κείμενο σχετικά με το ψωμί  που έγραψε ο γλύπτης  Θ. Παπαγιάννης. 
  Στο καλύβι η ΠΕΤΡΑ μπορούν να μιλήσουν για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ηπείρου, να δουν σχετικά βιβλία και ακολούθως να δοκιμάσουν, υπό την επίβλεψη των ενηλίκων, να χτίσουν με πέτρες, να επεξεργαστούν μια πέτρα και να κάνουν μια ιδιαίτερη αναφορά στα πρώτα λίθινα εργαλεία .
-Να προταθεί στους μαθητές  να επισκεφθούν το αρχαιολογικό μουσείο Ιωαννίνων να δουν σχετικό video για τα πρώτα λίθινα εργαλεία.
- Τέλος να παίξουν πεντόβολα και να ονοματίσουν φυσικές πέτρες που θα βρουν εκεί π.χ. πέτρες που μοιάζουν με πρωτοκυκλαδικό  κύκλο.
Τα ΑΛΩΝΙΑ που γειτόνευαν στα καλύβια του ψωμιού και της πέτρας οι μαθητές μπορούν  να αναπαραστήσουν, εμπνεόμενοι , από το διήγημα του Ηπειρώτη συγγραφέα Δ. Χατζή το «Βάπτισμα».
 Γ’  ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ (παλαιό Δημοτικό Σχολείο)
 οι μαθητές μπορούν να περιεργαστούν αντικείμενα σχετικά με τον κύκλο ζωής του ανθρώπου της προβιομηχανικής   εποχής από τη Γέννηση ως το θάνατο και να προβληματιστούν σε ένα συνεχές:
Αφού περιηγηθούν ελεύθερα τους χώρους, μπορούν να παρατηρήσουν τις «κρεμασμένες» λέξεις που στεγάζουν και σηματοδοτούν τη λειτουργία, τη χρήση και την ιστορία θεματικών ενοτήτων αντικειμένων.
Θα δουν τις λέξεις
Γέννηση
Θρέψη
Ένδυση
Ύφανση
Εργαλεία
Τα μαντάτα
Χρόνος:  Φωτιά ,νερό, πνοή (αέρας)
Χώμα
Λόγος
Λατρεία
Σχολείο
Έρωτας
Πόλεμος
Θάνατος

ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα αντικείμενα που θα βρουν στα τραπέζια εργασίας, ανάλογα με τις αισθήσεις τους

ΑΚΟΗ       π.χ.  λαλούν κουδούνια,  Χτυπούν το αμόνι

ΑΦΗ         π.χ.  πιάνουν τα μάλλινα υφάσματα και τα ακουμπούν σε μαλακά μέρη του  σώματος               

ΟΣΜΗ       π.χ. μυρίζουν αρωματικά φυτά στο θέμα θρέψη (ρίγανη, τσάι, φασκόμηλο)

ΟΡΑΣΗ      π.χ. να βλέπουν κίνηση ανέμου, γύρισμα χειρόμυλου περιστροφή αδραχτιού με σφοντύλι (υπό επίβλεψη) κ.λ.π. 

ΤΕΧΝΕΣ

Λογοτεχνία          π.χ.   Διαβάζω απόσπασμα από ΟΜΗΡΟ σχετικά με τα εκθέματα και  συζητά για τη διαχρονικότητα του λαϊκού πολιτισμού ή διαβάζω Νεοέλληνες συγγραφείς.

Ποίηση                  π.χ. απόσπασμα από Ελύτη περί πολέμου
Θέατρο                 π.χ. ασχολούμαι με θεατρικό παιχνίδι ή αυτοσχεδιασμός
Φωτογραφία        π.χ. Σχολιάζω και συνδέω φωτογραφικό υλικό του Ηπειρώτη φωτογράφου Μπαλάφα, με τα αντικείμενα και τις θεματικές ενότητες.
Μουσική              π.χ. ακούω πολυφωνικά τραγούδια και αναλύω την ομαδικότητά της
Video art             π.χ. video για πολέμους και παραδοσιακά επαγγέλματα
Αρχιτεκτονική    π.χ. Αναφέρομαι στα πετρόχτιστα , λιθανάγλυφα  κατασκευάσματα π.χ. πέτρινα γεφύρια

ΠΕΤΡΙΝΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ  όπου οι μαθητές μπορούν να δώσουν το δικό τους νόημα από το καθετί που έζησαν σε αυτό το χώρο μέσω:

-Ελεύθερης συζήτησης
-αλληλοενημέρωσης
-παιξίματος ρόλων
-αναπαραστάσεων
-ατομικών διηγήσεων
-ομαδικών παρατηρήσεων

Δ’ Προτάσεις για απλές  διαθεματικές, διαδραστικές  ασχολίες στο συνεχές

Αντικείμενα- συναισθήματα-ιδέες

1.       «Βλέπω –φαντάζομαι –ερευνώ-νοιώθω- ανακαλύπτω»

  Τα παιδιά κατά υποομάδες των 5-7 ατόμων διερευνούν καρτέλες που έχουν ως λέξεις διάφορα «συναισθήματα», όπως:

Χαρά-ευφροσύνη-ευφορία-έρωτας-λύπη-απελπισία-ελπίδα-ανακούφιση-θυμός-οργή-ζήλια-φθόνος-μίσος-φόβος-πανικός-ευτυχία-αλληλεγγύη-ενθουσιασμός-απογοήτευση-γαλήνη-συντροφικότητα-ενοχή-ντροπή-πένθος-συμπόνοια

Και προσπαθούν, όπως φαντάζονται, αφού περιηγηθούν το βιωματικό Εργαστήριο, να ταιριάξουν «τα συναισθήματα με τα αντικείμενα και τις λειτουργίες τους ή τους τομείς της ζωής»

Π.χ. Τη χαρά ενδεχομένως την ταιριάζουν με τη γέννηση αφού το δικαιολογήσουν, το φόβο με τον πόλεμο, την ελπίδα με τη λατρεία.

 2. Νοιώθω και συνδέω

   Ακούω  (κουδούνι)              και σκέφτομαι…
   Βλέπω (σφαίρες)                  και γράφω…
   Διαβάζω (αποσπάσματα έργων λογοτεχνικών ή ποιητικών)            και φαντάζομαι…
   Διαβάζω (αποσπάσματα έργων λογοτεχνικών ή ποιητικών)            και αναπαριστώ…
   Παρασκευάζω  ( αλεύρι με το χειρόμυλο)                                            και αισθάνομαι…

3.       Σκέφτομαι το παιδί της ηλικίας μου αν και πως χρησιμοποιούσε αυτά τα εκθέματα π.χ. τα ζυγιστικά εργαλεία, το καροτσάκι, τα μαγειρικά σκεύη, κλ.π.  Αναπαριστώ ορισμένες δράσεις… Περιγράφω πως ζούσε ένα παιδί σε ένα μονόχωρο σπιτοκάλυβο, το οποίο αποτελεί τη μικρότερη αρχιτεκτονική μονάδα κατοίκησης του ανθρώπου. Ποιες ήταν οι ΣΧΕΣΕΙΣ  του ανθρώπου σε έναν ποιμενικό οικισμό.

Ε’  Προτάσεις για επεξεργασία αποσπασμάτων και αφορμή για ελεύθερα σχόλια

ü  ΧΡΟΝΟΣ

Και δεν είχαν κανένα σίγουρο σημάδι του χειμώνα/ ούτε της ανθοφόρας άνοιξης/
 μήτε του καρπερού καλοκαιριού
παρά έκαναν τα πάντα στα τυφλά ώσπου τους έδειξα τις αξεδιάλυτες ανατολές
των άστρων και της δύσης
                                                            Αισχύλου Προμηθέας Δεσμώτης Δεύτερο επεισόδιο
·         Σχολιάστε:
        ü  ΦΩΤΙΑ
Γιατί έκλεψε χαρίζοντάς την στους ανθρώπους της πάντεχνης φωτιάς τη φλόγα
                                                                                                                        Μετ. Π. Μουλλάς
·         Θα γνωρίζετε κάτι γι’ αυτό;
        ü  ΔΟΥΛΕΙΑ
         …μόνο πεισμώνεις σαν πουλάρι
          Νιόζευκτο δαγκώνοντας το χαλινό
          Και με τα γκέμια πολεμώντας
·          Σύγκριση με το διήγημα «Βάπτισμα» του Δ. Χατζή
         ü  ΜΥΛΟΠΕΤΡΑ- ΧΕΙΡΟΜΥΛΟΣ
… Τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες
Σαν το σιτάρι…
                                                                                                                  Σεφέρη (Γιαγιά Ελένη)
·         Βρείτε όλο το ποίημα στο διαδίκτυο και διαβάστε το, ακούστε τα μελοποιημένα μέρη του.
         ü  ΞΕΝΙΤΕΙΑ
            ΧΟΡΟΣ:   Τόλμα ξένος επί ξένης
            Ω Τλάμων, ότι και πόλις

Τέτροφεν άφιλον αποστηγείν

Και το φίλον σέβεσθαι

ΧΟΡΟΣ:   Να ‘ ναι γνώμη σου δύστυχε συ,

Ξένος που’ σαι στην ξένη γη,

Μισητό να νομίζεις εκείνο,

Που η πόλη μισεί,

Και αυτό που αγαπά να τιμάς

ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩ

·         Σχολιάστε το και σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση με τους ξένους

                                                                                    Τα κείμενα συντάχθηκαν από το  Φώτη  Γιωτάκη